Kıbrıslı karikatürcü Zafer Tutkulu ile e-söyleşi

13. Girne Uluslararası Karikatür Yarışması 2024 Seçiciler Kurulu toplantısı dolayısıyla ilk kez gittiğim Kıbrıs’ta tanıştığım birçok yeni isimden Kıbrıslı çizer Zafer Tutkulu, adada bulunduğum süreyi değerlendirmek için düşündüğüm söyleşi projesine olumlu bakınca, öbür ihtimallere geçmeden sorularımı hazırladım ve e-postayla gönderdim. 

Kıbrıslı karikatürcü Zafer Tutkulu ile e-söyleşi

K.Ö. Kıbrıs Karikatürcüler Derneği’nin sergi haberlerinde çalışmalarını gördüğümüz Zafer Tutkulu, ne diyorsun bu karikatür uğraşısı için? Bir tutku mu, hobi mi sence, yoksa kimliğimizi oluşturan “olmazsa olmaz”ımız mı, en azından senin için? 

Z.T. Bana böyle bir söyleşi imkanı tanıyıp, fikirlerimi açıklama fırsatı verdiğiniz için çok teşekkür ederim. Ayrıca Zeytin Festivali karikatür yarışmasında jüri üyeliğini kabul edip katkı koymanız bizim için çok önemli ve değerliydi. Teşekkürler... 

İnsanların neden sanat ürünlerini ürettikleri ile ilgili psikoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji ve felsefe gibi birçok disiplin birçok farklı görüş belirtmiştir. Genelleme yapmadan kendimle ilgili şunu söyleyebilirim: Çizmek benim için düşünce ve duygularımın somut hale getirilmesidir, kısaca. Karikatürlerimle ulaştığım kişi veya gruplara, farklı bir bakış açısı sunarak farkındalık yaratma, onları ikna etme çabasıdır... 

K.Ö. Kıbrıs’ta olmak, bir adada yaşamak bir karikatürcüyü nasıl etkiliyor? Tabii ki Kıbrıs, sadece bir ada değil, son onyıllardaki çatışmalı, acı olaylarla dolu tarihiyle, bir çeşit yıkılmamış Berlin Duvarı’nı tüm adalılar, hatta turistler her gün deneyimliyor, ya da o bilinçle yaşıyor. 

Z.T. Dediğiniz gibi Kıbrıs sadece bir ada değildir. Öyle bir ada ki, tarih boyunca uygarlıkların elde etmeye çalıştığı, bunun için savaşlar yapılan bir ada... Elbette böyle bir coğrafyanın insan üzerindeki etkileri oldukça çoktur. Kendimle ilgili saptadığım şey; tüm bunların bende daha "BARIŞÇIL" bir kişilik gelişimine neden olduğudur. Bu yüzden karikatürlerimde "savaş-barış" konusu en çok işlediğim konulardır... 

K.Ö. Kıbrıs Türk Karikatürcüler Derneği olarak bir meslek örgütünüz var ve okuduğum kadarıyla yönetimde de görev alıyorsun. Kıbrıs basınında çalışan, gazetelerde karikatür çizen üyeleriniz var. Dernek çatısı, genel olarak, çizerlere ne gibi ufuklar açıyor, mesleki gelişime ne tür katkılar sunuyor?

Z.T. Evet. Kıbrıs Türk Karikatürcüler Derneği adında bir derneğimiz var. Derneğimiz Kıbrıs Türk Toplumu’nun dünyaca kabul edilen ender örgütlerinden biridir. Bu yönüyle Kıbrıs Türk Toplumu’nun tanıtılması gibi önemli bir katkısı vardır. Bu kadar önemli bir misyonu olan derneğimize hükümetlerin (eleştirilerden korkacak olsalar gerek) yeterli desteği vermediğini görüyoruz... Derneğimiz Kıbrıs’ta karikatürün tanıtılması, yaygınlaştırılması ve topluma yeni çizerler kazandırılması ile ilgili olarak oldukça çok çaba harcamaktadır. Bununla ilgili imkanları ölçüsünde sergi, yarışma, organizasyonlar ve yayınlar yapmaktadır. Üyelerimizin FECO üyeliğini almasına aracı olmakta ve üyelerine FECO basın kartı sağlayarak karikatürcülerimizin bir takım haklardan yararlanmasını sağlamaktadır... 

K.Ö. Yayınlanmış editoryal işlerin ödüllendirildiği yıllık karikatür yarışmaları var dünyada, ama çok azaldı bunlar. İnternetin yaygınlaşması, hem kağıda basılı yayıncılığı geriletti, hem de dileyen her bir kişinin kendini yayıncı, yazar, çizer hissetme olanağını getirdi (Telif alma, yani bu etkinliğinden geçimini sağlayacak para kazanma hakkı buharlaştı bu arada). 

Kıbrıs, Girne’deki Zeytin karikatür yarışması gibi bazı klasik yarışmalar halen başarılı görülen katılımcı çizerlere bir çeşit telif sayılabilecek nakit ödüller veriyor, fakat bu yarışmalar da fazla değil. Öte yandan, üretilen karikatürün asıl hedefi olan mesajını iletmek, izleyeni düşündürüp değiştirecek etki yaratmak konusu neredeyse unutuldu; belki bundan, yarışma albümü de eski değerini kaybetmekte. 

Bunlar benim kişisel düşüncelerim, biraz karamsar şeyler. Çizer olarak, karikatürün geleceğini, özellikle internet bağlamında, nasıl görüyorsun? Açıkçası, karikatürden kazanç mümkün mü sence? 

Z.T. Karikatürün şu anki durumu ile ilgili söylediklerinize katılıyorum. Evet, yazılı basın dijital ortamdan olumsuz etkilenmiş, dolayısıyla karikatür de okuyucusuna ulaşma konusunda gerilemiştir. Bunu dünyanın evrildiği bir yer olarak kabul edip karikatüristler ve karikatür örgütleri yeni seçenekler yaratmak zorundadır. Şunu söylemek isterim ki, şu an sosyal medyada, görsel içerik yazıya göre daha çok ön plandadır. Emoji kullanımı hızla artmaktadır. Karikatürün dijital ortama doğru bir şekilde taşınması, aktarılması halinde olumlu bir yanıt bulacaktır diye düşünüyorum. Dijital dergi, gazete ve televizyonlarla işbirliği yapılarak, karikatürün bu platformlarda yer bulması sağlanmalıdır. 

Yarışmalar konusu: Yapılan yarışmalar elbette önemlidir ve devam ettirilmelidir. Yarışmaların da kendine özgü bir takım sorunlarını aşmak konusunda duyarlılık gösterilmelidir. Kopya karikatürler önemli bir sorundur. Katılım koşullarında söz verilen ilkelere sadık kalınmalıdır. Aynı şekilde, katılım koşullarının sınırları çok iyi çizilmelidir... Değerlendirmelerde hassas olunmalı, yarışmaların güvenirlikleri zedelenmemeli... NFT'lere muhafazakar bakılmamalı, karikatürlerin NFT olarak mintlenmesi (basılması) ve satışa sunulması da bir seçenektir. Bu, hem karikatürcülerin bir miktar para kazanmasını, hem de ürettiği karikatürün zincir (blockchain) ağı vasıtasıyla, fikrin sahibi olduğunun kayıt altına alınmasını sağlayacaktır... Son olarak şunu ifade etmek isterim; karikatür eskiden olduğu gibi etkin değildir diyerek yakınmak yerine, daha önce kullanılan yöntemler yanında yeni yöntemler denemek ve yaratmak bir gerekliliktir.

(Karikatürler: Zafer Tutkulu).