KARİKATÜR KAMUOYUNA…
Karikatür dünyasında zaman zaman başkalarının eserleri üzerinden rant sağlayanları görüyoruz. Bilinçli bir eylemle başkalarının eserlerini – kompozisyon, tipleme, teknik vb. açıdan – hiç değiştirmeden ya da biraz değiştirip yeniden çizenler… salt esprileri araklayıp kendi çizgileriyle yeniden biçimlendirenler… Bu konular uzun uzun tartışılsa da kısa zamanda çözümlenecek gibi görünmüyor. Kısa zamanda kişisel çatışmalara, intikam almalara, karalamalara, yanılsamalara evriliveren bir yanı var. Elbette insanlık/sanat tarihiyle akan zaman gösterecektir kalıcı ve nitelikli olanı…
Rastlantısal, ya da bilinçaltının oyunları sonucu benzer esprilere yakalanma durumunu, benzer gibi görünen ama aslında farklı felsefi, düşünsel içeriğe sahip eserleri bunların dışında tutuyoruz. Bir karikatürist/sanatçı sürekli bir düşünme ve biçimlendirme, yani özgün bir üretim/yaratma süreci geliştiremezse sanatsal olarak var olması… yaşaması olanaksızlaşıyor. Başkalarının düşüncesi, yaratısı, emeği üzerinde var olmak/yaşamak isteyenlerin ömrü de uzun olmuyor. Başka sanat alanlarında olduğu gibi karikatür dünyasında da ne yazık ki böyle kısa ömürlü – bir anlamda sömürü diyebileceğimiz – girişimler bulunuyor.
Seçici kurulunda yer aldığımız iki yarışmayla tecrübe edindiğimiz bir durumu birazcık araştırdığımızda; internet çağında, “başkalarının düşüncesi, yaratısı, emeği üzerinde var olmak/yaşamak” isteyenlerin geldiği son noktayı gördük! Artık başkalarının esprilerini, eserlerini yeniden çizmek değil, değiştirmeden, aynen çizildiği gibi sahiplenmek söz konusuydu…
Fındıklı Belediyesi’nin düzenlediği “Çay ve Biz” konulu karikatür yarışmasına katılan eserleri değerlendirirken ilginç bir durumla karşılaşmıştık. Bir katılımcı 20 adet çalışma göndermişti. Çay konulu internetten derlenmiş çizimler toplamıydı karşımızdaki 20 eser. Tabii ki kurul olarak bu eserleri değerlendirme dışı bıraktık… Sonra Sinoplu Diyojen Uluslararası Sabahattin Ali Portre Karikatürleri Yarışması'na da aynı katılımcıdan internetten derlenmiş eserler gelince bazı şüpheler uyandı bizde ve bu isimle ilgili biraz araştırma yapalım dedik ve şok olduk! Aynı katılımcı internet ortamından topladığı “başkalarına ait eserlerle” uluslararası ödül kazanmış, uluslararası kitaplara girmiş, bu alanda bir hayli yol almıştı… Sitelerde ve kitaplarda bu kişinin adıyla yer alan eserlere baktığımızda her biri farklı çizerlerin tarzını yansıtıyor. Bir sanatçı bu kadar farklı çizgi tarzı, insan tiplemesi vb. çeşitlilikle üretmez eserlerini… Bu durum bile kendi başına kuşku uyandırmaya yetiyor aslında.
Başkalarının eserlerini kendisininmiş gibi yarışmalara gönderen ve bu durum dikkatlerden kaçan “karikatürist”; Kaan ÖZCAL. Bu ismin eserlerini araştırdığımızda “başkalarının eserlerini kullandığını kanıtlayan” iki veri var elimizde. Birincisi; Yeşilay Uluslararası Karikatür Yarışması sitesinde Kaan ÖZCAL adına sergilenen karikatürlerden biri irancartoon sitesinde galerisi de yer alan Meksikalı grafik tasarım, illüstrasyon, karikatür ve portre sanatçısı Fernando Méndez C’ye aittir. İkincisi; Kartal Belediyesi Uluslararası Covid-19 Karikatür Yarışması’nda “Özendirme Ödülü” kazandığı karikatür ise Kosta Rikalı karikatürist Arcadio Esquivel’e aittir… Eminiz ki Kaan ÖZCAL adına yarışmalara gönderilen tüm eserler incelense hepsinin başkalarına ait olduğu görülecektir…
Sabahattin Ali Portre Karikatürleri yarışması için internetten toplama portreleri gönderen katılımcıya şöyle bir yazı yazdık ama ne yazık ki yanıt alamadık:
“Kaan Bey,
Yarışmamıza gönderdiğiniz Sabahattin Ali portreleri ne yazık ki internetten derlenmiş çalışmalardır.
Zaten portreler arasındaki farklı tarzlar da bu çalışmaların farklı kişilerin ürünü olduğunu göstermektedir.
Tüm gönderdiğiniz portreler internette halen bulunmaktadır ve sizin eseriniz olmadığı açıktır.
Böyle bir durumda gönderdiğiniz portrelerin yarışmaya kabul edilmesi mümkün değildir... Yarışma organizasyonunu yanıltmaya yönelik bu davranışınızı kınıyoruz...
Size önerimiz kendi emeğinizle ürettikten sonra kendi adınıza yarışmaya katılmanızdır. Aksi halde telif hakkı ihlalinden ceza da alabilirsiniz...”
Daha fazla uzatmadan belirtelim ki bu yazının amacı özellikle ulusal ve uluslararası yarışmalardaki bu ve bu türden olası etik dışı davranışlara karşı seçici kurulları uyarmaktır. Çünkü olay salt başka sanatçıların eseriyle yarışmaya katılmanın da ötesinde uluslararası telif davalarına da konu olabilecek şeyler de içermektedir. Nasıl bir cesaretle başkalarının eserleri kendisininmiş gibi yarışmalara gönderilir anlaşılır değil… ama bu türden yöntemlere karşı özellikle seçici kurul üyelerinin donanımlı ve bilinçli olmaları gerektiği anlaşılır bir şeydir…
Karikatür sanatçıları: Aşkın AYRANCIOĞLU, Erhan Yaşar BABALIK, Altan ÖZESKİCİ.
